Uşaqlarda epilepsiya beyin hüceyrələrinin anormal şəkildə atəşlənməsi nəticəsində meydana çıxan nevroloji pozğunluqdur. Uşaqlıq dövrü epilepsiyaları körpəlikdən yeniyetməliyə qədər hər yaşda başlaya bilər.
Uşaqlarda epilepsiya adətən uşaq nevrologiya mütəxəssisi tərəfindən diaqnoz edilir. Diaqnoz uşağın tibbi keçmişi, Elektroensefalogram (EQQ), biokimyəvi müayinələr, tutmaların xüsusiyyətləri və nevroloji müayinə nəticələrinə əsaslanır. Müalicə adətən antiepilepik dərmanlar istifadə edilərək aparılır.
Uşaqlarda epilepsiya əlamətləri görülməsi halında uşaq nevrologiya mütəxəssisi ilə görüşməli və lazımi müayinələr aparılmalıdır. Epilepsiya erkən diaqnoz və təsirli müalicə ilə nəzarət altına alına bilər, buna görə də peşəkar yardım vacibdir.
Uşaqlarda epilepsiya əlamətləri necə anlaşılır?
Uşaqlarda epilepsiya əlamətləri fərddən fərdə dəyişə bilər, lakin geniş yayılmış əlamətlər bunları əhatə edə bilər:
Tutmalar: Epileptik tutmalar ən aydın əlamətdir. Tutma növləri fərqli ola bilər. Bəzi uşaqlar yalnız yüngül uyuşuqluq yaşayır, digərləri daha ciddi tutmalar keçirə bilər.
Göz hərəkətləri: Tutma zamanı gözlərin anormal hərəkətləri müşahidə oluna bilər.
Bədən hərəkətləri: Tutmalar zamanı əzələ spazmları, titrəmələr və ya bədəndə anormal hərəkətlər ola bilər.
Şüur itkisi: Tutma zamanı uşaqlar bəzən şüurlarını itirə bilər və ya ətraflarından xəbərsiz ola bilər.
Zehni vəziyyət dəyişiklikləri: Tutmaların ardından uşaqlar bəzən qısa müddətə zehni vəziyyət dəyişiklikləri yaşaya bilər, bu da narahatlıq, baş qarışıqlığı və ya yorğunluq kimi halları əhatə edə bilər.
Uşaqlarda epilepsiya (sudurqa) səbəbləri
Uşaqlarda epilepsiya bir sıra müxtəlif səbəblərlə meydana gələ bilər. Epilepsiya adətən beyindəki elektrik fəaliyyətinin normadan sapması nəticəsində yaranən nevroloji pozğunluqdur. Lakin epilepsiyaya səbəb olan müəyyən faktorlar bəzən müəyyən edilə bilməz.
Uşaqlarda epilepsiyaya səbəb ola biləcək bəzi faktorlar:
Genetik Faktorlar: Ailə tarixində epilepsiya öyküsü olan uşaqlar genetik meyilliyə görə epilepsiya inkişaf etdirmə riski daşıya bilər.
Doğum Komplikasiyaları: Çətin və ya komplikasiyalı doğum beynin oksigen almasında problemlərə səbəb olaraq epilepsiya riskini artıra bilər.
Beyin Zədəsi və ya Anormallıqlar: Beyin zədəsi, baş travması, şişlər, infeksiyalar və ya anadangəlmə beyin anormallıqları kimi hallar epilepsiya yaranmasına kömək edə bilər.
İnfeksiyalar: Bəzi infeksiyalar, xüsusilə uşaqlıq dövründə yarana biləcək yüksək hərarətə səbəb olan infeksiyalar epilepsiya tutmalarını tetikləyə bilər.
Metabolik Pozğunluqlar: Metabolik pozğunluqlar bədənin normal kimyəvi balansını təsir edərək epilepsiyaya yol aça bilər.
Zəhərlənmələr: Bəzi toksinlər və ya dərmanlar uşaqlarda tutmalara səbəb ola bilər.
Nevroloji Xəstəliklər: Digər nevroloji xəstəliklər, məsələn serebral iflic və ya autizm kimi hallar epilepsiya riskini artıra bilər.
Febril Tutmalar: Yüksek hərarətə bağlı febril tutmalar bəzən uşaqlarda epilepsiyaya səbəb ola bilər.
Uşaqlarda epilepsiya diaqnozu necə qoyulur?
Epilepsiya diaqnozu ailə öyküsü, nevroloji müayinə və laboratoriya testləri əsasında qoyulur. Uşaq nevroloqu ailə keçmişini və uşağın ümumi sağlamlıq vəziyyətini qiymətləndirdikdən sonra epilepsiya şübhəsi varsa, elektroensefalografiya (EEG) və qan testləri kimi başlanğıc testlər tələb edir.
Bu testlərin nəticələrinə görə beyin maqnit rezonans görüntüləmə (MRG) kimi əlavə müayinələr də istənə bilər. Düzgün diaqnoz hərtərəfli qiymətləndirmə prosesi ilə əldə edilir və uyğun müalicə planının yaradılmasında əsas rol oynayır.
Uşaqlarda epilepsiya necə müalicə edilir?
Ailələrin uşaq nevroloqlarına tez-tez yönəltdiyi suallardan biri epilepsiya vəziyyətində müalicənin nə qədər vacib olduğudur. Müalicəsi edilməyən kiçik tutmalar zamanla daha ciddi tutmalara çevrilə bilər.
Tez-tez təkrarlanan və uzun müddət davam edən epilepsiya tutmaları həm sonrakı tutmaları tetikləyə bilər, həm də beyində oksigen çatışmazlığına səbəb olaraq daimi zədələrə yol aça bilər.
Bəzi uşaqlıq dövrü epilepsiya növləri zamanla düzələ bilər, lakin müalicə lazım olub-olmaması haqqında qərarı həkim müəyyən etməlidir. Ən vacib müalicə üsulu dərman müalicəsidir.
Dərmanlara cavab verməyən dirençli epilepsiya hallarında ketojenik pəhriz və ya batareya taxılması kimi alternativ müalicələr təklif edilə bilər. Bütün bu üsullara baxmayaraq təsirli nəticə alınmayan və ya xüsusi epilepsiya növlərində cərrahi müdaxilə düşünülə bilər.
Epilepsiya müalicəsi uşağın fərdi vəziyyətinə və tutma növünə görə fərdiləşdirilməlidir. Bu prosesdə mütəxəssis həkimin istiqaməti vacibdir.
Uşağınızda epilepsiya şübhəsi varsa, mütəxəssis uşaq nevroloquna müraciət etmək düzgün diaqnozun qoyulmasına və uyğun müalicə planının yaradılmasına kömək edəcək. Unutmamalıdır ki, hər uşağın vəziyyəti fərqlidir və müalicə prosesi uzunmüddətli izləmə tələb edə bilər.
Uşaqlarda epilepsiya keçir mi?
Valideynlərin tez-tez soruşduqları sual uşaqlarda epilepsiyanın keçib-keçməməsidir. Lakin bu suala qəti cavab vermək mümkün deyil. Epilepsiya növləri fərqlilk göstərir; bəziləri yeniyetməlik dövründə öz-özünə keçə bilər, bəziləri ömür boyu davam edə bilər.
Adətən dərman nəzarəti altında 2-4 il müddətində tutma görülməyən, nevroloji müayinə tapıntıları, EEG və beyin MRG normal olan xəstələrdə istifadə edilən epilepsiya dərmanı zamanla azaldılaraq kəsilə bilər. Dərman kəsildikdən sonra uşaq həkim nəzarəti altında iki il müddətində saxlanılacaq.
Valideynlərə tövsiyə olaraq uşağın epilepsiyası olan bir şəxs kimi deyil, epilepsiyası olan bir insan kimi baxmaları təklif edilir. Uşağa yaşına uyğun şəkildə tutmalara səbəb olan xəstəliyinin olduğunu izah etmək və bu vəziyyəti qəbul etməsinə kömək etmək vacibdir.
Valideynlərin uşaqlarının tibbi vəziyyəti haqqında narahatlıqlarını və sevinclərini həkimləri ilə paylaşmaları vacibdir. Unutmamalıdır ki, həkimlər hər mövzuda dəstək təmin etmək üçün valideynlərin yanındadır.
Uşaqlarda epilepsiyanın idarə edilməsi şüurlu və dəstəkləyici ailə mühiti ilə birlikdə həkimin rəhbərliyi altında daha təsirli şəkildə həyata keçirilə bilər.
Uşaqlarda epilepsiya tutması zamanı ilk yardım
Uşağınızın tutma anında sağlam və təhlükəsiz müdaxilədə bulunmaq valideynlərin məlumat sahibi olmaları lazım olan vacib mövzudur.
Epilepsiya tutması zamanı edilməsi lazım olan işlər və ailələrə yönəlik bəzi tövsiyələr:
Sakit Olun və Uşağı Yerə Yatırın: Tutma anında sakitliyinizi qoruyun, uşağınızı təhlükəsiz yerə yatırın və ətrafındakı iti əşyaları götürərək mühitini düzənləyin.
Başını Yüngülcə Yana Çevirin: Uşağın başını yüngülcə yana çevirərək tənəffüs yolunu açıq saxlayın. Lakin ağzını açmağa çalışmayın və ya su vermək kimi müdaxilələrdən qaçın.
Dilini Dişləməsini Qarşısını Almaq Cəhdində Bulunmayın: Dilin dişlənməsini qarşısını almaq üçün ağzını açmağa çalışmaq əvəzinə uşağın öz-özünə zərər verməsini qarşısını alacaq şəkildə təhlükəsiz mövqe təmin edin.
Diqqətlə Müşahidə Edin və Məlumat Toplayın: Tutma anında uşağınızın vəziyyətini diqqətlə müşahidə edin və həkiminizə vermək üçün məlumatlar toplayın. Yanınızda kimsə varsa, tutma anını video çəkməsini istəyin.
Uzun Sürən Tutmalarda Təcili Yardım çağırın: Adətən qısa sürən tutmaların bitməsini gözləyin. Lakin tutma uzun sürərsə mütləq təcili tibbi yarım çağırın.
Səhv Yardımlardan Qaçın: Tutma anında uşağınıza kömək etməyə çalışarkən yanlış müdaxilələrdən qaçın. Əllə ağzını açmağa çalışmaq və ya su vermək kimi səhv tətbiqlər uşağınıza zərər verə bilər.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq uşaq nevroloqu ilə məsləhətləşin.